هیوا عومەر

بەشی (3) كۆتایی

جیهانی ئەمڕۆ تەژییە لە ترس و دڵەڕاوکێ، نەبوونی ئاسایش و ئارامی، لاوازیی مۆراڵ و بەها ئەخلاقییەكان، شلی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و خۆشەویستی، بڵاوبوونەوەی شەڕ و چەكی ئەتۆم و دونیای درۆنەكان و ڤایرۆسەكان. جیهانی ئەمڕۆمان جیهانێكی شلە. سەردەمێكە بەبێ‌ هیچ پرۆژەیەكی جێگرەوە و بەدیل هەمووان شەڕی یەكتر دەكەین، زۆرینەمان نغرۆبووینە لە تاكگەرایی و تاكییەكی ساختە، بە جۆرێك هەریەكەمان عەوداڵی ژیان و ئاسایش و كامەرانین، ئەویش بە تاقی تەنیا بۆ خۆمان، بە دابڕاوی لەوانی تر، سەردەمی مرۆڤی بەرخۆر و پچڕانی پەیوەندیی نێوان ئەخلاق و زانست و بەها مرۆییەكانە.

 بیرمەندێكی پۆڵەندی لە میانەی زنجیرەیەك توێژینەوە لە چەندان ڕەهەندەوە هۆكارو ژینگەی لە دایكبوونی ئەم دیاردانەمان بۆشی دەكاتەوە، لە ڕێگەی پەرینەوە لە مۆدێرنیتەی ڕەقەوە بۆمۆدێرنیتەی شل . لە بەشی دووەمی ئەم زنجیرە وتارەدا باسمان لە دوو دیاردەی سەردەمی ئەمرۆمان كرد كە ڕووبەڕووی مرۆڤی مۆدێرن دەبنەوە، ئەوانیش خۆیان لەمانە دەبیننەوە:

یەكەم: نەمانی ئاسایشی كار و ئابووری و دڵنیایی كۆمەڵایەتی.

دووەم: تێكچوونی سروشتی پەیوەندیی كۆمەڵایەتی، دەروونی، سۆزداری و خێزانییەكان.

 ئەم دیاردانە گرێدراو و بەرهەمهێنراون و  ناتوانین لە دەرەوەی لێكەوتەكانی كرۆكی بونیادی سیستەم و مۆدێرنیتە و دۆخی سیاسی، ئابووری، كولتووری و كۆمەڵایەتی، تێیان بگەین.

لەوێ‌ لە چەندان لایەنەوە لێكەوتەكانی نەمانی ئاسایشی كار و ئابووری و دڵنیایی كۆمەڵایەتیمان شی كردەوە لەسەر ئاستی ژیانی لۆكاڵ و گلۆباڵ، لەم بەشەدا فۆكسمان لەسەر شیكردنەوە و تێگەیشتن دەبێت لەبارەی (سروشتی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان)، لەو بارەیەشەوە ڕوانگەكانی باومان دەبێتە چەقی ناوەڕۆكی ئەم نووسینە بۆ شیكاركردنی دۆخی پەیوەندییەكان و وردەكاریی ژیانی ڕۆژانەمان .

 زیگمۆنت باومان (١٩٢٥-٢٠١٧) كۆمەڵناسێكی پۆڵەندیی بە ڕەچەڵەك جوولەکە بوو، بەهۆی شیكارییەكانی بۆ پەیوەندیی نێوان نوێگەری و هۆلۆكۆست، زیاتر دەركەوت.

 باومان خاوەنی زنجیرە كتێبی “شل”ـە كە لە هەشت زنجیرەی شل پێكهاتووە: لە بوارەكانی (نوێگەری، خۆشەویستی، ژیان،چاودێری، سەردەم، خراپە، كولتوور، ترسی) یەكێك لەوانە بە ناوی (Liquid Love)، باومان کتێبی خۆشەویستی شلی لە ساڵی 2003 دا، بڵاو کردەوە، ئەمەش هەر لە سەروبەندی توێژینەوەكەی گای بوو، كە لە بەشی دووەم تیشكی خرایە سەر لەبارەی گۆڕانكارییەكانی لیبراڵیزمی نوێ‌ لەسەر دروستبوونی ناجێگریی ژینگەی كار و هەڵكشانی پەراوێزخراوەكان لە ڕووی چەندایەتی و چۆنایەتییەوە.

باومان  وەك ڕەخنەگرێكی سەرسەختی سیستەمی سەرمایەداری، چەندان توێژینەوەی لە پەیكەری ژیانی كۆمەڵایەتی و سۆزداری و دیاردە تازە جڤاتییەكان، پێشكەش كردین.

 ئەو لە منداڵیدا ژیانێكی سەخت ژیاوە، لەگەڵیشیدا ئەو ژیانە، ڕوحی سەركێشیی زیاتری پێ بەخشی، ئەو دژی داگیركردنی وڵاتەكەی لە لایەن ئەڵمانیاوە لە جەنگی دووەمی جیهانی دەبێتە ئەفسەر لە سوپای سوور، دواتر وەك كۆمەڵناسێكی دیار، دەردەكەوێت.

سەركێشییە فكرییەكانی و سەرسامییەكانی بە فەلسەفەی ماركسیزم و فرانكفۆرتییەكان و گرامشی….  وای لێكرد زیاتر ڕۆبچێتە ناو كەلێنەكانی سەرمایەداری لە مۆدێرنیتەی ڕەقەوە بۆ مۆدێرنیتەی شل، ئەوەش لە ڕێگای شیكردنەوە و گەڕان بەدوای سروشتی جیهانی مۆدێرنیتەی شل و تێگەیشتن  لە سروشتی پەیوەندییە كۆمەڵایەتی، سۆزداری، ژیانی هاوسەرێتی، دەروونی و پەیوەندییە ڕۆژانەییەكان. ئەو نەك تەنیا وەك سۆسیۆلۆژێک هاورێكانی وەك فەیلەسووفی دیاردە ڕۆژانییەكانی ژیانی كۆمەڵایەتی، بینیویانە.

واقیع و ژیانی گۆڕاو بۆ ئەو چەقی پرسەكان بوو، هەر ئەوەش وایكرد لە دیاردە ڕۆژانەییەكان ببێتە پسپۆرێكی دیار و توانایەكی لەڕادەبەدەر پەیدا بكات بۆ تێگەیشتن و بەستنەوە و گرێدانی وردەكاریی ژیانی گۆڕاوی ڕۆژانەمان بە سیستەمی سەرمایەداری و مۆدێرنیتە و بینینی وێنەگەورەكە و بەستنەوەی بەو گۆڕانكاریانەی بەسەر ڕۆڵی دەوڵەت و دامودەزگاكانیدا هات.

بەپێی تێگەیشتنی باومان لە جیهانگیریدا، شلیی تاكەكان و بەها و مۆراڵەكان لە ڕێگەی دۆخی بەرخۆری و بەكاربەرییەوە بەرجەستە دەبێت، چونكە پێوەرەكانی خێرایی و لەناوچوون، ئازادی و دەستبڵاوی لە سەردەمی مۆدەگەراییدا، دەبێتە تایبەتمەندیی ژیانێكی باش .

لە فەزایەكی تەژی لە  كەلێنی پێداویستییە ماددی و ڕوحییەكاندا، فۆڕمێك  لە تاكگەرایی و  بە مانا خۆپەرەستییەكەی گەشە دەكات، كە پرەنسیپی چێژ دەبێتە پێوەری مامەڵەكردن لەگەڵ ژیانی ڕۆژانە لەسەر حیسابی دووركەوتنەوە لە بەرپرسیارێتی و بنیاتنان و ڕوحیەتی هاوكاری و هەرەوەزی و گرنگیدان بە كۆمەڵگە و ژیانی كۆمەڵایەتی.

لەم فەزایەدا، گرنگیدان بە خود و ژیانی تایبەتی دابڕاو لە ژیان و فەزای گشتی و چەمكی هاوڵاتیبوون، دەبێتە پێوەری خۆشبەتی و ژیانی نوێ‌  .

 دۆخی شلی لە ئاستی شوناسەوە بۆ مەعریفە و دیاردەی كۆچكردن و لە شوێنی نیشتەجێبوونەوە بۆ پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و ترس و قەلەقی و شەڕ و خۆشەویستی هتد…  باڵادەست دەبێت .

لە مۆدێرنیتەی شل بونیادە كۆمەڵایەتییەكان سەرلەنوێ‌ دادەڕێژرێتەوە لە خزمەتی بازاڕ و جیهانگیریی بازاڕ و گۆڕینی مرۆڤ وەك ئۆبێكتێكی بەكاربەر و بەرخۆر .

لەو جۆرە سەردەمەدا ناجێگیری و لە ئاستی كۆمەڵایەتییەوە بۆ گەشەكردنی سەرچاوەكانی بارگرژی نێودەوڵەتی و شەڕەكان هەڵدەكشێت، لە بری ڕوحیەتی هاوكاری و ژیانی ئارام و جێگیر، سەردەمەكە وەردەگەرێت بۆ نەبوونی دڵنیایی بەكۆمەڵ، بەڵام هەمووان بە تەنیا بەدوای دڵنیاییەوەن، وەهمی درێژخایەن، فشۆڵی، نەبوونی هەست و ئامرازەكانی یەكگرتوویی .

ئەگەر دیقەت بدەین، لەم ڕۆژگارەدا زۆرن ئەوانەی ڕۆژانە وەك دەردەدڵیەك باسی ئەوەدەكەن هیچ شتێك وەك جاری جاران نەماوە، لە پەیوەندی هاورێیەتییەوە بۆ پەیوەندییە خێزانییەكان و هاوسێ و پەیوەندییە خۆشەویستی و سۆزدارییەكان،لە ڕوحیەتی هاریكاری و سۆلیداریتیەوە بۆ یەكگرتوویی كۆمەڵایەتی، ئەوان باسی ئەوە دەكەن پێشتر كاڵایەكی كەمتریان بەكاردەبرد و نا ئاشنابوون بەجیهانی مۆدەگەرایی بەڵام خۆشەویستی و دڵنیایی كۆمەڵایەتی زۆرتیان ئەزموون دەكرد، هەرئەوەش بەهۆكاری ئاستێك لە بەختەوەری لەو كات و زیادبوونی قەلەقی لەمرۆدا، دەبینن. 

هەڵكشانی ئارەزوو لەسەر حیسابی خۆشەویستی

یەكێك لەو خاڵانەی لە كتێبی خۆشەویستی شل باسی دەكات، گۆڕانی خۆشەویستی بۆ(رغبە)43 ئارەزووە لە جیهانی ئەمرۆدا، بەو مانایەی ئەگەر خۆشەویستی ئارەزوو خاوەنداریەتی بكات ئەوا ئارەزوو هەڵپەی بەكاربردن و بەرخۆری  دەكات،بەرخۆریش لەگەڵ تەواو بوونی چێژی كاتی، كۆتایی دێت.

بە مانایەكی تر لەم كولتوری سەرمایەدارییە، ژیانی سەقامگیری پرسێكی سەختە،لە بڕی ئەوە  ئارەزوو بەرەوپێش بردن  لەسەر حیسابی دەركردنی خۆشەویستییە، وەك دەرهاوێشتەی میكانزمەكانی بەرێوەبردنی بازار،ئەنجامدان و كرینی سێكس لەو بازارەدا بەبێ چونە ژێر باری هیچ بەر پرسیاریەتێك وەك بەشێك لە ژیانی مرۆڤی بەرخۆر و چێژە زوو تێپەرەكان دەبێتە مۆدێل، ئەمەش لە كۆپەیوەندییەكانی دەوڵەت و  میكانزمەكانی بەرێوەبردنی بازار و كاڵا، بەدەرنییە .

باومان: “ئارەزوو دابڕاوونییە لە خۆشەویستی بەڵام ئارەزوو دوای خۆشەویستییە،ئارەزوو بەردەوام هەوڵی دەرچوون دەدات لە ژێر سێبەری خۆشەویستی”

بنەمای ئارەزوو، خۆشەویستی ڕۆمانسیە، هەركاتێك هەستكرا پێویستییەكان پرنابێتەوە ئارەزوو بە ئاسانی كۆتایی دێت،هۆكارەكەشی ئەوەیە مرۆڤی مۆدێرن وەك كائینێكی بەرخۆرگۆشكراوە نەك بنیاتنەر، ئەو جۆرە مرۆڤە تەنیا هێزی بەكاربردنی هەیە لە بڕی بنیاتنان و بەرەنگاری .

 كاتێك لە مۆڵێكی گەورە یان لە ژێر كاریگەری ڕێكلامێكی بازرگانی ئارەزوومان بۆ درووست دەكرێت و  كاڵایەك دەكڕین بەڵام دواتر هەر زوو ڕێكلامێكی تر پەشیمانمان دەكاتەوە و جارێكی تر كاڵایەكی تر دەكڕین، لە درێژەی پڕۆسەكانی مرۆڤی بەرخۆردا  سوڕی ژیان لە ڕاِكردن بەدوای كاڵادا تەواو دەكەین، چونكە بوینەتە یەك پارچە لە ئارەزووی بەكاربردن.” لە بازنەی (  بكڕە، بەكاربەرە، فرێبدە ) دەخولینەوە.

تۆڕەكانی پەیوەندی  و پەیوەندی زوو تێپەر (كورت خایەن)

بەهۆی گەشەكردنی تۆڕەكانی پەیوەندی و ژیانی مەجازی، پەیوەندییەكان بەجۆرێك دارێژراوەتەوە كە بە ئاسنی تێكەڵ و بە ئاسانیش، یەكتر جێبهێڵن. 50

لێرەدا پەیوەندییەكان بەندە بە بەردەوامبوونی گفتوگۆی سەرنجڕاكێش كە لەسەر بنەمای نمایشی ساختەی دروستكراو، ئەگەر گفتوگۆ سەرنجڕاكێشەكان ببڕدرێن، ئەوا پەیوەندییەكە دەبڕدرێت چونكە بنەماكەی حەماسەتێكی دروستكراووە، هەروەك لە ڕێكلامی بازرگانیدا بەر ئەو ساختەكارییە دەكەوین. لەم ژیانە مەجازییەدا پەیوەندی كۆمەڵایەتی دەگۆرێت بۆ پەیوەندی و بەس،بەهۆی ئەوەی بەردەوام لە پەیوەندی مەجازی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانداین ئەمە وەك جێگرەوەیەك بۆ پەیوەندی ڕاستەقینە، جێگا دەگرێت .

لە تۆڕەكۆمەڵایەتییەكان، بەخێرایی تێپەر بوون لەو لاپەرەیەوە بۆ ئەوەی تر، هەر ئەو دیزانییەی بۆ فۆرم و ناوەركی ئەو تۆڕانە كراوە لەسەر بنەمای وروژاندنی سۆز و ئارەزوو دیزانكراوە كە دواجار تەماحی ڕاوكردنی ئارەزووی هەموانیان هەیە بۆ بەكاربردنی زیاتر و زیاتر، لە دۆخی وەرگەڕانی هەمووشتێك وەك كاڵایەك لە بازاری لیبراڵیەتی نوێ.

تایبەتمەندییەكانی (خێرایی و زوو زوو گۆڕین)،لەم دوایانە لە فەیس بووك، بەشێك زیادكرا بەناوی (Create story) چیرۆك درۆست بكە، تایبەتمەندییەكەی وەهایە  كە تەنیا بۆ ماوەی بیست و چواركاتژمێر دەمێنێتەوە، دەبێت لە چوارچێوەی وێنە و بەیەك دێڕ نوسین زیاتر نەبێت، ئەمرۆ بڵاوی دەكەیتەوە سبەینێ تێپەر دەبێت و دەبێت دانەیەكی تر بە خێرایی بڵاوبكەیتەوە ئەمە بنەمای مانەوەی پەیوەندیمانە لەگەڵ دەوروبەر  وەك دەروازەیەكیشە بۆ خۆ بەتاڵكردنەوە و بیرخستنەوەی دۆخی نامۆیی لە خووددا .

ئەم جۆرە لە ستۆری كە لە زۆربەی (ئەكاونتەكانی تۆڕەكانی پەیوەندیدا)هەیە، تەنیا جێگای شتی ئاسان و بێ ماندووبون و بێ تێچوونی هیچ كات و بەرپرسیارەتییەك دەبێتەوە،هەستێكی كاتیت پێ دەبەخشێت كە تۆش هەیە، بەڵام ئەوە كاتییەو سبەینی تێپەردەبێت. ئەوەش وادەكات لە دۆخی  ئیعجابی كاتی و زوو وازهێنان، زوو زوو لایككردن سوڕبخواتەوە و دۆزینەوەی خود تەنیا لە دۆخی ئارەزوو و بەرخۆری و پەیوەندی تێپەردا، ببینرێت.

دیزانەكە وەهایە بۆ كات و سەرچاوەمرۆییەكان و پەیوەندییەكان و وردەكاری ژیانی ڕۆژانە(بەرخۆری – خاڵی كردنەوە- چێژی كاتی- ) لەسەر حیسابی (بنیاتنان-خۆیی بوون –هەستی هاوبەشی و هاودەردی-دوارۆژێكی بنیاتنراو ) ئەمە دەبێتە سوڕی ڕاستەقینەی ژیانی ئەمرۆ .

ئەگەر دیقەت بدەینە كۆمەڵگەكەی لەمەڕخۆمان دەبینین پراكتیكی ژیانی ڕۆژانەمان خاڵییە لە هەر هەنگاوێك كە لە خزمەتی داهاتوویەكی بنیاتنەرانەبێت لە ژیانی گشتی و هاوبەشی،خاڵییە لە ڕوحی هاودەردی و كاركردنی بەیەكەوەیی لەچوارچێوەی سەندیكاو یەكێتییەفكری و سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان و كاری هەرەوەزی ، ئەمەش خۆی دەبینێتەوە لە دۆخی سەندیكاكان،تەحزوب ، پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، ژیانی خێزانی،هتد … .

گەورەترین ڕووداو و پێشێلكاری دژ بە مافەكانی مرۆڤ بەنمونە، سوتان و مردنی دەیان كەس بە ڕووداوی ئاگركەوتنەوە، هێرشی وڵاتان و تیرۆری سیاسی و هەڵكشانی نادادییەكان هتد … لە ماوەیەكی زۆر كورتدا لە بیری گشتیدا دەسرێتەوە،زۆرترین كاردانەوەكانیش لە هاشتاكێكی دونیای مەجازی، تێپەرناكات ؟!

چونە ناو پەیوەندی خۆشەویستی و دەرچوون لێی

“دوای ئەو هەموو گۆرانكارییانە بۆ دەركردنی سێكس لە چوارچێوەی پەیوەندی پیاو سالاری، كەچی پەیوەندییەكە كورتكراوەتەوە بۆ دیاردەیەكی ڕاگوزەر و عابر تەنیا لە چوارچێوەی چێژێكی كاتی بەبێ هیچ ڕایەڵەیەكی ڕوحی و خۆشەویستی. هەر ئەوەش وادەكات ئەمرۆ بەشی زۆری زانستی پزیشكی و هونەرەكانی وەرزشی چاویان لەسەر جەستەبێت وەك پانتایەك بۆ وەبەرهێنان، بۆتە بوارێك زۆرترین وەبەرهێنانی سەرمایەی ماددی تێدا دەكرێت و زۆرترین كریاریشی هەیە، دیاردەی گەشەكردنی زانستی پزیشكی لە چوارچێوەی مۆدەی جوانكاری كە چەقەكەی جەستەی ژنە،لێكەوتێكی تری ئەو وەرگەڕانەی پەیوەندییەكانە”81

بە دیدی ئەو، ئازادكردنی سێكس پرسێكی گرنگە بەڵام ئەگەر بەكاڵاكردن و بەتاڵكردنەوەبوو لە پەیوەندی خۆشەویستی و بنیاتنان، ئەوە وەك ئەوەی ئێستا بەری دەكەوین دەبێتە جێگرەوەكەی، كە جۆرێكە لە  بەكاڵاكردن. وەرگەراِنی  سێكس بۆ  ڕووداوێكی فسیۆلۆجی لە جەستەدا بە دابڕاوی لە هەست و سۆز، ئەوە ئازادكردن نییە، بە پێچەوانەوە بە كۆیلەكردنیەتی بە ڕووەكەی تردا .

لە دێر زەمانەوە لەسەردەمی فەلسەفەی یۆنانی كۆنەوە لە ئەفلاتۆنەوە  بۆ ئاینەكان و دواتریش بۆ(میشێل فۆكۆ) فەیلەسوفی پۆستمۆدێرن مشتومڕی جیا هەیە لە بارەی پەیوەندی نێوان جەستە و ئارەزووەكان لە لایەك و ڕوح لە لاكەی تردا، بەمانایەكی تر  چۆنیەتی كۆنترۆڵكردن و زیندانیكردنی سۆبێكت لە ڕێگەی جەستەوە یان بە پێچەوانەوە كۆنترۆڵكردن و زیندانیكردنی مرۆڤ بەهۆی جەستەوە لە كن ئەفلاتۆن و دواتریش لە ئاینەكان ڕەنگی داوەتەوە هتد…

ئەوەی لێرەدا فۆكسی لەسەرە، دەركردنی سێكس لە پەیوەندی و ڕایەلەی ڕوحی و وەرگەرانی بۆ ڕووداوێكی كاتی و جەستەیی  هاوشێوەی ئەو دیزاینەیە بۆ بازاری سەرمایەداری كراوە، كە دەبێت هەمووشت لە چوارچێوەی میكانزمەكانی بازار و بە شێوەی خێرایی و زوو زوو گۆڕین  و بەكارهێنان كورت بكرێتەوە، لەو كاتەدا تەواو شوناسی پەیوەندییەكە لە پەیوەندییەكی مرۆییەوە وەردەگەرێت بۆ كاڵا و مرۆڤێكی بەكاربەرو گوێرایەڵی بازار.

“لە شەستەكان سۆسیۆلۆگییەكان، دەردەشەی، دیاردەی پاشەكشەی خێزان وەك یەكەیەكی بەرهەمهێنەری  ژیانی هاوبەشی و هەرەوەزیان دەكرد، لە بەرامبەر سنورەكانی هەیمەنەی دەوڵەت و میكانزمەكانی بەرێوەبردنی بازاردا”.

لەمرۆشدا ئاماژەیەكی تری  گۆڕانكارییەكان لە پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان ڕووبەڕووی دیاردەی (هاوسەرگیری كراوە یان بڵقی هاوسەرگیری) دەبینەوە.

لەو دۆخەی كە تێیدا هاوسەرەكان لە ژێر یەك سەقفدا دەمێنەوە بەڵام لە هەموو پەیوەندییەكی جەوهەری و ناوەرۆكداردا بەتاڵ بونەتەوە، بەجۆرێك هەریەكە ژیانێكی ئابوری و كۆمەڵایەتی  تەواو سەربەخۆ و دابڕاو لە یەكتردا دەژین، ئەوەش وادەكات هەریەكە  هەژماری بانكی جیاوازو هاوڕێی تایبەتی خۆیان هەیە، تەنانەت هەندێك كات ئەو دابڕانە دەگاتە ئاستێك لە پەیوەندییە سێكسی و سۆزدارییەكانیش، ئەمە درێژكراوەی قەیرانی پەیوەندییە كۆمەڵایەتیەكانە لە دیدی باومان .

 بەپێی تازەترین داتاكان لە زۆربەی خێزانەكان زۆرینەی كاتەكانیان بە سەیركردنی شاشە زیرەكەكانەوە بەسەردەبەن، هۆكارەكەشی ئەوەیە لەوێ‌ وەك مرۆڤێكی بەرخۆر زۆرترین پانتایی مەجازیان بۆ دەرەخسێت كە جێگایەكە بۆ خۆ خاڵیكردنەوە و خەرجكردنی ئارەزووە زووتێپەرەكان  لەسەر حیسابی پەیوەندی كۆمەڵایەتی ڕاستەقینە .

 بەم میكانیزمە،مرۆڤ بەبێ هیچ ئەزموونێك دەچێتەناو پەیوەندییەكان و ژیانی خۆشەویستییەوەو هەر بەو خێرایەش لێدەردەچێت، تەنیا بەیەك پێوەر مامەڵە لەگەڵ ژیاندا دەكات،ئەویش “زۆرترین ڕێژەی چێژ و كەمترین ئازار”. و هەڵگرتنی بەر پرسیارەتی، مرۆڤ وەردەگەرێت بۆ یەك پارچە لە ئارەزووی تێپەر و ژیانێكی ناجێگیر .

دیزانی شارەتازەكان و باڵەخانەكان و گوندەكانی ئەڵمانی و ئەمریكی و هتد …  بە جۆرێكی وەها نەخشێنراوە مرۆڤ  هاندەدات و دەكرێت بەبێ‌ بوونی هیچ پەیوەندییەكی فیزیكی بە هاوسێ‌ و ئەوانی تر بە تەنیا تیایدا بژێت، دیزانەكە بەو جۆرە تۆ وەك مرۆڤێكی بەرخۆر هەمووشتێكت بۆ ئامادەكراوە لە ڕێگەی خزمەتگوزاری  (خصخصە) بەتایبەتكردن.

رۆژانە لە ڕێگەی ڕێكلامەوە باوەری ئەوەمان لادرووست دەكەن ئەگەر دەتەوێت ژیانێكی هێمن و خۆشت دەست كەوێت وەك تاك ئەوە لەوێدایە،لە ناو دیزاينی باڵەخانە داخراوو دابڕاوەكانە لە هەموو پەیوەندییەكی كۆمەڵایەتی. لەوێدا واتای تاكگەرایی بریتییە لە بوونی ئاسایشی تایبەت و كارەباو ئاوو هەموو خزمەتگوزارییە تایبەتەییەكانی تر، لێرەدا چەمكی تاك و تاكگەرایی كورتكراوەتەوە ویەكسانكراوە بە خزمەتگوزاری تایبەت بەدابڕاوی  لە جەوهەرەكەی لە ڕێگەی خصخصەوە.

 كاتێك پەیوەندی كۆمەڵایەتی ڕاستەقینە و  خێزان و ژیانی بەرهەمێنانی هاوبەشی بەرەو پاشەكشەدەچێت، ئەوە هاوكاتە لەگەڵ گەشەسەندنی ڕۆڵی كۆمپانیاكانی تایبەت بە پێشكەشكردنی هەمووخزمەتگوزارییە دەروونی و تەندروستی و كۆمەڵایەتی بە شێوەیەكی ڕووتی بازرگانی و لە بەرمبەر وەرگرتنی پارە دوور لە سۆز و عاتیفە، ئەمەش وەك جێگرەوەیەك بۆ ڕۆڵی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و  خێزان و تێكدانی ناوەرۆكەكەی .

لەمرۆدا (Public Security)ئاسایشی گشتیش گۆڕاوە بۆ  خصخصە و دیاردەی (Private security) ئاسایشی تایبەت،لێرەدا دەتوانرێت جۆرێك لە دڵنایی ئاسایشی بۆ كەمینەیەك دروست بكرێت لە بەرامبەر ئەوەدا ترسێكی گەورە بۆ گشت دروست دەكرێت كە بەردەوام ئاسایشی لە مەترسیدایە، هەروەك ئەمرۆ لە ڕێگەی تۆڕەكۆمەڵایەتییەكانەوە ئەو دۆخە دروستكراوە كە هەمووان لە ژێر چاودێری دەزگا ئەمنییەكانداین،كاری دەوڵەت تەنیا بۆتە یەك پارچە لە دەزگایەكی ئەمنی و هەواڵگری پۆلیسی،ئەگەریش خوێندنەوە بۆ قەبارەی بودجەی وەزارەتەكانی ناوەخۆ و بەرگری دەزگائەمنییەكان بكەین لە ئاستی كوردستان و عێراق و زۆربەی دەوڵەتانی دراوسێ‌ و جیهان، دەبنین ڕۆژ لە دوای ڕۆژ گوژمەی ئەو دەزگائەمنیانە لە هەڵكشانە، لەبەرامبەرئەوەدا گوژمەی وەزارەتە خزمەتگوزارییەكان لە داكشان و بەرەونەمانە، ئەو ڕۆڵە بۆ كەرتی تایبەت جێهێڵدرا.

 لە وەها دۆخێكدا  سیستەم باوەرمان پێدەهێنێت بەوەی هەمووشتێك دەتوانین دەستمان بكەوێت لە ڕێگەی بازاری ئازادەوە .

هەموو ئەو گۆڕانكاریانە هاوكاتە لەگەڵ ئەم فۆرمە لە مۆدێرنیتەو تاكگەرایی بە چەمكە لیبڕالەكەیدا لە چوارچێوەی كۆمەڵگەی بەرخۆریدا، ئەم گۆڕانە دەتوانین لە ئاستی بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكانیش دەرهاوێشتەكانی ببینین، كاتێك تاك دادەبڕێت لە هەستی مرۆیی و پەیوەندی كۆمەڵایەتی و ژیانی هاوبەشی و هەرەوەزی بەرەو تاكگەراییەكی خودئەوینی( نەرجسیەت)دەبرێت، هەرئەوەش یەكێكە لە هۆكارەكانی پاشەكشەی بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكانلەمرۆدا، بەجۆرێك تاكگەرایی وەها دیزانكراوە كە مرۆڤ نغرۆی ناوەوەی خۆی بێت، تەنیا خەمی خۆی بێت بە دابراوی لە ژیانە كۆمەڵایەتیی و هەرەوەزی و ڕوحی هاودەردی. هۆشیارییەكی ساختەی وەهامان لادروستكراوە ئێمە دەتوانین بە تەنیا بەبێ‌ ئەوانی تر خۆشبەخت و خۆشگوزەران و ئارام بژین، ئەو هۆشیارە بەشێكە لە لێكەوتەكانی گۆڕانی پەیكەری ئابوری و ڕۆڵی دەوڵەت لە كۆمەڵگەدا، بەجۆرێك دەوڵەت بۆتە یەكەیەكی پاسەوانی سەرسنور و تەواوی ژیانی ناوەخۆی كۆمەڵگە و بەرپرسیارەتییە كۆمەڵایەتییەكانی تەسلیم بە دونیای بزنس و  كۆمپانیاكان كردووە، لەو لاشەوە هەموانیان تاككردۆتەوە بۆ ئەوەی بە ئاسانی خۆمان بدەین بە دەستەوە.

لە كتێبی ئەخلاق لە مۆدێرنیتەی شل باومان دەڵێت:” چەمكی بەرپرسیارێتی لە ڕابردوودا گرێدرابوو  بە ئەركی ئەخلاقی و خەمی ئەوانی دیكەوە، ئەمڕۆ بەستراوەتەوە بە خۆوەدیهێنانەوە، بۆیە وەبەرهێنان لە خۆتدا، بووەتە تاكە پڕۆژەی تاك”.

 هۆكارەكەشی ئەوەیە، بازاڕی بەرخۆری چەمكی پێكەوەیی كۆمەڵایەتی كە لەسەر بنەمای بوون و ژیانی هاوبەشی كۆمەڵایەتی بنیاتنراوە نرخ وبەهاو پێویستی ناهێڵێت، لە لایەكی تر ڕاگەیاندن و  پەروەردەو ناوەندەكانی بەناو گەشەپێدانی مرۆیی بەرەو ئەوەمان دەبن نغرۆببین لە خۆماندا لەسەر حیسابی نەهێشتنی بەر پرسیارەتی كۆمەڵایەتی، ئەمەش گرێدەدرێت بە پردی گەیشتن بە سەركەوتن و كامەرانی و خۆبەرێوەبردنێكی باش لە تاكدا .

 لە دەرئەنجامی باڵادەستی ئەم سیستەمە، ڕوحیەتی هاودەنگی و هاوسۆزی و چارەنووسی هاوبەش دەگۆرێت بۆ شوناسێكی ساختەی تاكگەرایی و نەهێشتنی پێویستی و بونیادی یەكە كۆمەڵایەتییە هاوبەشەكان .

هەموو ئەو هۆكارانەو هیتریش كاریگەری زیاتر دەخاتە سەر پەیوەندی كۆمەڵایەتی گروپە پەراوێزخراوەكان و ئەوانەی كێشەی ناسنامە و ئەوانەشی لەسەر بنەمای جێندەری لاوازكراون و پەراوێزخراون، بە جۆرێك نە توانای دابڕانیان هەیە لەگەڵ ڕابڕدوو نە توانای هەڵگرتن و پراكتیككردنی ڕوئیایەكی جێگرەوەیان هەیە، كە بتوانێت ژیانێكی ئارام و جێگر لە ڕووی دەروونی و كۆمەڵایەتییەوە بنیات بنێت، ئەم دۆخە بۆ ئەو كۆمەڵگەیانەی هاوشێوەی خۆمان بەقۆناغی ڕاگوزەر تێدەپەڕن قورەكە سەختر و ئاڵۆزتر دەردەكەوێت.

كۆتایی

 سەرچاوەكان : 

–     Liquid Love_ On the Frailty of Human Bonds  Zygmunt Bauman — 1, 2003 — Polity — 9780745624884.pdf

–     الحب السائل، عن هشاشة الروابط الانسانية، ترجمة:حجاج ابوجبر، تقديم هبة ڕووف عزت. الشبكة العربية للَابحاث والنشر. ص 43،50،81، 81

-الحياة السائلة، ترجمة:حجاج ابوجبر، تقديم هبة ڕووف عزت. الشبكة العربية للَابحاث والنشر .

-الحداثة السائلة ترجمة:حجاج ابوجبر، تقديم هبة ڕووف عزت. الشبكة العربية للَابحاث والنشر .

 -زیگمۆنت باومان-فەیلەسوفی پرسە شلەكان-دۆسیەكانی سەردەم-96 كۆمەڵێك نووسەر، و: هەڵكەوت عەبدوڵڵا .

–     Precariat/The New Dangerous Class/London, 2011

-(بنەچەی خێزان  و خاوەندارێتی تایبەت و دەوڵەت) فریدریك ئەنگلس، و. كریم مەلا ڕەشید .